| نگاه کشفی بورکهارت به حروف و تطبیق آن با علم الحروف محی الدین ابن عربی |
| کد مقاله : 1015-BURCKHARDT |
| نویسندگان: |
| محمدجواد ادیبی فرد * |
| چکیده مقاله: |
| تصوف مبتنی بر قاعده آنچنان که در طریقه شاذلیة توسط ابوالحسن شاذلی (593-656) ایجاد شد، با تمرکز بر معرفت الاهی و ذکر ربانی، رسائلی بنام (احزاب و دوائر) را به رشته تحریر درآورد که (احزاب) به اوراد و (دوائر) به تصاویر هندسی کشفی ناظر به مراقبات بصری اختصاص داشت و در عین پرداختن به کیمیا و تنجیم، به نمادهای علم الحروفی نیز عطف می نمود، همانطور که شیخ اکبر ابن عربی در کتب متعدد خود خصوصاً (فتوحات مکیه) و ( المبادی و الغایات فی المعانی الحروف و الآیات) پیش از او به معرفتی قدسی و شهودی ناظر به حروف و سنت معنوی در فرم نگارش حروف و حرف نگاره ها عطف توجهی عمیق روا داشته بود. طریقت شاذلیه از جانب پیری بنام (مولای علی درقاوی) بورکهارت را تحت تاثیر ارشادات معنوی مستقیم قرار داد که مداقّه‌ی در تاثیرات این ارشاد، زوایایی را آشکار می‌کند که یکی از آن زوایا نگاهی کشفی و معرفتی نسبت به علم الحروف است که با بستری مسیحی آغاز شده و به حروف اِسلامی و خطاطی اسلامی نیز عطف عنان می‌کند. بورکهارت از تبدیل حروف ایستای رومیان و ضرب آهنگ خوشنویسی راهبان ایرلندی سخن می‌گوید و به آلفا و امگای مسیح با نگاهی هنری-کشفی می‌نگرد و بر فضای معنوی خاصی متمرکز می‌شود که از مسیحیت تا اسلام در نظر او حروف تداوم داشته است. او در برخی آثارش به جایگاه حروف روی کرسی،جهت نوشتن حروف و حتی تناسبات ارکانِ شکل دهنده حرف می پردازد و شکل چرخ کیهانی حروف را ترسیم می کند.وی حروف را دارای معانی خاصی می داند ونظیر ابن عربی معتقد است تصویر درستی از معانی حروف موجب فهم عمیقی از کلمات الله می‌شد. بورکهارت حروف عربی را در خوشنویسی اسلامی نه فقط از جهت فرم بلکه از جهت معنوی نیز بررسی می‌کند و تلاش می نماید در سایه‌ی آثاری نظیر "شمس الآفاق فی علم الحروف و الاوفاق" به احیای نگاهی خاص در حروف مبتنی بر اخلاص اولیة طریقه شاذلیة مبادرت کند . در این مقاله تلاش می شود به تحلیل منظر بورکهارت در باب حروف و معانی پرداخته شود، همان نگاهی که در تجانسی عمیق و معرفتی می‌توان آن را با اندیشه علم الحروف ابن‌عربی مقایسه نمود و از خلال این قیاس، مشترکات منظر کشفی بورکهارت و ابن‌عربی و تاثیر از وی را در بستر طریقه شاذلیة مورد تحلیل قرار داد. |
| کلیدواژه ها: |
| علم الحروف معرفتی-مکاشفه ای، معانی حروف، هنر مسیحی و اسلامی، خوشنویسی |
| وضعیت : مقاله پذیرفته شده است |